Sećanje na Nadeždu Petrović

Na današnji dan, 3. aprila 1915. godine, umrla je velika Nadežda Petrović. „Otišla je u zenitu stvaralačke moći, a njen san, da realizuje dugo čekani Kosovski ciklus, najavljivan od 1911. godine – ostao je neostvaren. U valjevskoj bolnici, pred samu smrt, Nadeždu je posetio Branko Popović, sa kojim je svojevremeno provodila lepe trenutke u obilasku Italije: „Uz litar najbolje kameničke šljivovice, koju sam joj po želji bio doneo, pretresali smo tada po poslednji put važna pitanja našeg mladog slikarstva. To je bio razgovor dostojan umetnika i junaka, Nadežde Petrović“, zapisano je na stranici Narodnog muzeja u Beogradu.

Nadežda je umrla u Prvoj rezervnoj bolnici, Kasarni 17 puka Drinske divizije na Jadru u Valjevu.  Bila je i ostala jedna od najvećih slikarki. Dok nije obolela do pegavog tifusa bila je često bolničarka na prvoj liniji fronta. Rođena u Čačku 12. oktobra 1883. Pred Prvi svetski rat bila je pred izborom da bira grad u svetu gde bi nastavila svoj život, usavršavala karijeru. Izabrala je da u teškim vremenima bude uz svoj narod i da deli sudbinu svoga naroda, da leči ranjene vojnike, i bolesnike u jeku velike epidemije tri tifusa.

Po oceni mnogih nesumnjivo je jedna od najznačajnijih žena srpske istorije i kulture. Stvarajući, bila je znatno ispred svog vremena, a svojim delima ostavila je neizbrisiv trag u srpskom slikarstvu XX veka. Svoje umetničko obrazovanje u najvećoj meri stekla je u Minhenu u poznatoj slikarskoj školi, a iz Minhena je otišla na stručna usavršavanja u Italiju i Francusku. Njeno slikarstvo ide najvećim delom u korak sa evropskim ekspresionizmom. Tokom balkanskih ratova i Velikog rata bavila se fotografijom kao prva žena ratni fotograf.

Uprkos upozorenjima lekara i saznanju da je zaražena smrtonosnim pegavim tifusom koji je tada harao Srbijom, Nadežda Petrović je odbila da napusti ranjene i pegavim tifusom zaražene srpske ratnike i civile kojima je, kao dobrovoljna bolničarka, pružala neophodnu negu. Tako je okončan život velike slikarke i heroine Prvog svetskog rata. Bila je osnivač i sekretar društva tj humanitarne organizacije Kolo srpskih sestara. Sa vojvodom Tankosićem osnovala Četnički pokret u Staroj Srbiji – Makedoniji gde je pomagala ugroženo stanovništvo. Svoje opasne putešestvije zapisala je u drami „Vojvoda Micko Porečanin“, gde je glavni lik četnički vojvoda Micko Krstić. Danas se vidi značaj i veličina Prve rezervne bolnice i Valjevske bolnice uopšte iz 1914/15 g.  Grupa Valjevaca je za to da se revitalizuje srušena Kasarna Drinske divizije na Ilidži/ Jadru u Valjevu i pretvorimo u Memorijalni centar.

„U nedelju je, posle kratkog bolovanja, umrla Nadežda Petrovićeva, nastavnica Više ženske škole, koja je kao dobrovoljna bolničarka radila u Prvoj rezervnoj bolnici u Valjevu. Pokojnica je sa velikim požrtvovanjem obavljala bolničarsku dužnost za vreme sva tri rata na bojnom polju u poljskim bolnicama i divizijskim zavodištima. U bugarskom ratu preležala je trbušni tifus u Skoplju. Kao akademska slikarka uzela je živog učešća u jugoslovenskom pokretu i priređivanju jugoslovenskih izložaba i kongresa u Beogradu, Sofiji i Zagrebu. Ona je bila oduševljena Srpkinja i jedna od osnivačica Kola Srpskih Sestara. Slava joj!“ zapisalo je u srpskom tadašnjoj štampi o njenoj smrti.