Sećanje na Ristu Marjanović, najvećeg srpkog fotografa

Na današnji dan je 1969. godine u porodičnoj kući u ulici Valtazara Bogišića u beogradskom naselju Senjak preminuo je najveći srpski fotograf, Rista Marjanović. Bio je, kako su mnogi istakli, majstora svog posla i jedan od sto najvećih Srba svih vremena. Zahvaljujući njemu se danas uživa u nebrojenim i zaista  jedinstvenim snimcima predratnog Beograda.  Rođen je u Šapcu, 1885. kao sin žitnog trgovca Dragojla Marjanovića, poreklom iz Radenkovića. Imao je starijeg brata Dušana, profesora matematike, i mlađeg Kostu, farmaceuta.

Reklama

Pred Prvi balkanski rat 1912. radio je kao urednik za ilustracije američkog lista Njujork Herald za Evropu. Te godine iza sebe je ostavio svetsku karijeru u Parizu, odbacio globalni uspeh, „došao u blato Balkana da u krvi, tifusu, gladi i smrti zabeleži oslobođenje, a zatim Golgotu i Uskrs male kraljevine čijem narodu je do srži pripadao. I nijednog trenutka nije posumnjao u svoju odluku“.

Tokom Prvog svetskog rata snima bitke na Ceru, Kolubari… potom i povlačenje srpske vojske kroz Albaniju. 1915. Evropske novine objavljivale su snimke i izvještaje sa bojišta koje je Marjanović pravio i pisao. Vrhovna komanda ga je poslala u Francusku, gde je objavljivao snimke sa bojišta. Na izložbi ratnih fotografija u Parizu 1916. izlagao je, koja su kasnije prikazana i u Sjedinjenim američkim državama i u Ujedinjenom Kraljevsku. Sa Solunskog fronta je ponovo izveštavao s bojišta. Odlazi na front kao ratni izvještač srpske Vrhovne komande.

Odbio je saradnju sa Nemcima i kvislinzima  1941. godine. Tokom drugog svetskog rata nastavio je da snima u da snima u tajnosti. Oktobra 1944. Snimao je ulazak partizana u Beograd. Za njega su mnogi rekli da je „iza sebe ostavio svetsku karijeru u Parizu, i odbacio globalni uspeh, došao u blato Balkana da u krvi, tifusu, gladi i smrti zabeleži oslobođenje, a zatim Golgotu i Uskrs male kraljevine čijem narodu je do srži pripadao. I nijednog trenutka nije posumnjao u svoju odluku. Zahvaljujući Risti Marjanoviću mi danas poznajemo „iz prve ruke“ neke od najvažnijih trenutaka sopstvene prošlosti. Zato što se nije bojao metka i bolesti, našu istoriju nam niko drugi kasnije nije „crtao“ i tumačio“.

Poslije Drugog svetskog rata radio je u agenciji Tanjug. O njemu je 2019. godine snimljen dokumentarni film „Rado ide Srbin u vojnike”.

Snimao je beogradske prizore i čitav niz dešavanja i u međuratnom periodu. Mnoge fotografije nastale su  u crno-beloj tehnici, ali on prvi počinje od druge polovine 1930ih, da koristi redovno i film u boji. Često je lutajući gradom slikao mnoge gradske ambijente, ali i događaje na Dvoru i različite manifestacije – vašare, defilee, praznike…

Njegove fotografije mogu se pogledati u knjizi „Neviđeni Beograd u objektivu Riste Marjanovića 1936-1946“.