Laza Kostić književnik, pesnik, novinar… rođen je na današnji dan

Na današnji dan 31. januara 1841. u Kovilju  u Bačkoj rođen je najpoznatiji predstavnik srpskog romantizma Laza Kostić. Bio je književnik, pesnik, novinar, dramski pisac, kritičar i estetičar. Napisao je oko 150 lirskih i dvanaest epskih pesama, balada i romansi; tri drame  (Maksim Crnojević, Pera Segedinac i Uskokova ljuba ili Gordana) estetičku raspravu (Osnova lepote u svetu s osobenim obzirom na srpske narodne pesme) filosofski traktat (Osnovno načelo – Kritički uvod u opštu filozofiju) kao i veliku monografiju O Jovanu Jovanoviću Zmaju (Zmajovi), njegovom pevanju, mišljenju, pisanju i njegovom dobu.

Rođen je u vojničkoj porodici, otac Petar je bio podoficir. Prva dva razreda osnovne škole je završio u rodnom mestu. Nakon smrti majke Hristine preselio se kod rođaka u Đurđevo gde je nastavio školovanje. Gimnaziju je pohađao u Novom Sadu, Pančevu i Budimu. 1864. godine je diplomirao, a 1866. godine je doktorirao na Univerzitetu Lorand Etvoš u Pešti. Odmah po doktoriranju postao je profesor u Srpskoj gimnaziji u Novom Sadu. Iste godine je učestvovao u stvaranju političkog pokreta „Ujedinjena omladina srpska“ čije je geslo bilo „Srpstvo sve i svuda“. Pokret je bio aktivan do 1871. godine. Oko osam godina bio je advokat, veliki beležnik i predsednik suda a potom sve do smrti se bavio isključivo književnošću, novinarstvom, politikom i javnim nacionalnim poslovima. Dvaput je bio u zatvoru u Pešti: prvi put zbog lažne dostave da je učestvovao u ubistvu kneza Mihaila i drugi put zbog borbenog i anti austrijskog govora u Beogradu na svečanosti prilikom proglašenja punoletstva kneza Milana. Kad je oslobođen, u znak priznanja, bio je izabran za poslanika Ugarskog sabora, gde je, kao jedan od najboljih saradnika Svetozara Miletića, živo i smelo radio za srpsku stvar.

Živeo je u Beogradu i uređivao „Srpsku nezavisnost“, ali pod pritiskom reakcionarne vlade morao je da napusti Srbiju. Na poziv kneza Nikole Nikole I Petrovića Njegoša otišao je u Crnu Goru, gde je ostao nepunih 5 godina. Za to vreme je radio kao urednik zvaničnih crnogorskih novina (Glas Crnogoraca na Cetinju) i bio je knežev politički saradnik. Međutim i tu je došlo do sukoba pa se vratio u Bačku.

Izabran je za člana Srpskog učenog društva 27. februara 1883, a za redovnog člana Srpske kraljevske akademije 26. januara 1909. Novobeogradska škola od 2005. nosi ime po njemu a njemu učast ustanovljena je Nagrada Laza Kostić.

Kao politički čovek i javni radnik Laza Kostić je vršio snažan uticaj na srpsko društvo svoga vremena. Jedan je od osnivača i vođa „Ujedinjene omladine“, pokretač i urednik mnogih književnih i političkih listova. U Austriji se borio protiv klerikalizma i reakcije, a u Srbiji protiv birokratske stege i onih koji su za dinastiju.

U privatnom životu bio je poznat po tome što je prkosio odevanjem, stavovima, kritikama i poezijom zbog čega su ga zvali „Ludi Laza“. Jedanaest godina je bio veren sa Julijanom Palančki, sa kojom se i venčao kako bi se fizički udaljio od 30 mlađe Lenke Dunđerski. Nju je upoznao u leto 1891. kada je došao u dvorac „Sokolac“ na prijem kod porodice Dunđerski. Među njima se odmah razvila ljubav. Lenka i Laza su često zajedno šetali. Ona mu je jednom prilikom rekla da bi mogla jedino da se uda za čoveka kao što je on. Bio je svestan da njena porodica, najpre zbog velike razlike u godinama to neće dozvoliti, pa je otišao u manastir Krušedol (1892.) i napisao pesmu „Gospođici L. D. u spomenici“. 1895. se venčao sa Julijanom Palanački i preselio se kod nje u Sombor. Lazar Dunđerski mu je bio kum. Dva meseca nakon njegovog venčanja, Lenka je umrla u Beču od tifusa. Sahranjena je na pravoslavnom groblju u Srbobranu.

Laza je to saznao dok je bio na medenom mesecu u Veneciji. U crkvi Gospa od Spasa se pomolio za Lenku i počeo je da piše svoju najlepšu pesmu. Od Sime Matavulja je tražio da mu pošalje Petrarkine pesme koje je posvetio Lauri, kao i prideve kojima ju je opisivao. Delo „Santa Maria della Salute“ je stvarao više od deset godina. Pesma je objavljena 1909. godine, a pesnik je umro godinu dana kasnije 26. novembra 1910 god. u Beču. Sahranjen je na Velikom pravoslavnom groblju u Somboru.