Proslavljajući svoju krsnu slavu, Uspenje Presvete Bogorodice, Savez Kola srpskih sestara, najdragocenija pomoćna organizacija Srpske pravoslavne eparhije istočnoameričke i Srpske pravoslavne crkve uopšte, na dostojanstven način ove godine obeležava 120. godišnjicu od osnivanja Kola srpskih sestara, 28. avgusta 1903. godine u Beogradu.
Godina 1903. bila je godina dubokih promena, odista jedna prekretnica u životu vaspostavljene Kraljevine Srbije. Nakon oslobođenja od petovekovnog otomanskog ropstva, mnogi delovi Srbije i dalje su bili zahvaćeni siromaštvom i nerazvijenošću, a ubistvo srpskog kralja uzrok je povećanja dodatnih talasa međunarodne preneražnosti i bojazni. Tada je, po Božjem promislu, obnovom dinastije Karađorđevića, 15. juna 1903. godine na presto Kraljevine Srbije stupio kralj Petar I Karađorđević – srpski kralj Oslobodilac, od milja zvani „Stari kralj”. Od tog momenta stvari u Srbiji krenule su na bolje. Kralj Petar, briljantni kadet i francuski đak, na umu je uvek imao nasušnu potrebu za visokim obrazovanjem, kako domaćim tako i stranim. Bio je pronicljiv vojskovođa, vešt diplomata i mudar reformator. Kralj Petar je zaslužan za uspostavljanje jedne od najrespektivnijih liberalnih demokratija Evrope u Srbiji, kojom je započeta era napretka i prosperiteta u gotovo svim segmentima društvenog života u Kraljevini.
Uprkos mnogim opasnostima, pretnjama od invazije spoljašnjih neprijatelja, kao i bolesti i gladi u još okupiranim delovima južne Srbije, mnogi ugledni Srbi, a posebno aristokratska i intelektualna elita, duboko inspirisani vešću o dolasku kralja Petra na presto, oduševljeno su prihvatili da mu pomognu u njegovim revolucionarnim reformama. Najznačajniji među njima bile su istaknute i uticajne žene od kojih se svojom privrženošću napaćenim članovima društva, a zatim i hrabrošću u podnošenju ratnih strahota, ističe ratna bolničarka Nadežda Petrović. Ekspresionista i fovista, Nadeža Petrović međunarodno je priznata za najpoznatiju srpsku slikarku i pionira ženske ratne fotografije u regionu. Upravo je ona osmislila stvaranje ženskog filantropskog društva u junu 1903. godine, koje je kasnije preraslo u Kolo srpskih sestara, naziv koji je iznedrio poznati srpski dramski pisac, satiričar, esejista, romanopisac, novinar, začetnik moderne retorike u Srbiji i službenik u Ministarstvu spoljnih poslova u Kraljevni Srbiji Branislav Nušić.
Ove godine obeležavamo i 150. godišnjicu rođenja Nadežde Petrović, rođene u noći između 11. i 12. oktobra 1873. godine. Dve druge ugledne žene koje zaslužuju posebno priznanje u formiranju Kola srpskih sestara su Delfa Ivanić i Mejbl Grujić, supruge članova kraljevskog ministarstva: Ivana Ivanića, člana Ministarstva spoljnih poslova, odnosno Slavka Grujića, podsekretara.
Delfa Ivanić, ćerka proslavljenog vojvode Ivana i Cvije Mušić, bila je srpska slikarka i humanista, koja je zajedno sa Slavkom Subotić, prvom predsednicom Kola, i Nadeždom Petrović, bila jedna od osnivača Kola srpskih sestara. Delfa je bila vešt prevodilac, pisac i urednik časopisa „Vardar”, zvaničnih novina Kola, a ujedno je i prva Srpkinja koja je dobila cenjenu medalju „Florens Najtingel”. Osnovala je Srpsko potporno udruženje 1915. godine u Londonu. Dosta vremena provodila je putujući kako po regionu tako i van zemlje. U sklopu svog humanitarnog rada držala je razna predavanja o radu ženskih filantropskih društava tokom Velikog rata. Učestvovala je i u izgradnji Centra Kola srpskih sestara u Beogradu, u sklopu kojeg je bio i internat za devojčice, posebno one koje su ostale siročad u toku rata. Bila je predsednica Kola od 1941. godine do njegovog ukidanja od strane Komunističke partije Jugoslavije 1946. godine.
Mejbl Grujić, rođena Danlop, bila je američki arheolog, filantrop, koja se dobrovoljno prijavila da radi kao medicinska sestra Crvenog krsta u Srbiji u toku dva balkanska rata i Velikog rata. Bila je poznata i po tome što je potpomogla organizovanje paketa sa hranom i prikupljanje sredstava za siromašne porodice i srpske vojnike. Uz pomoć Crvenog krsta Amerike i njenih ličnih prijatelja iz Sjedinjenih Američkih Država, osnovala je je bolnicu za bebe u Nišu pod nazivom „Mejbl Grjuić Bejbi Hospital”, koja je zvanično otvorena 29. avgusta 1915. godine. Nakon toga, a zbog ratnih potreba, bolnica je pretvorena u terensku ambulantu za ranjene i bolesne srpske vojnike.
Kako je Kolo srpskih sestara nastavilo da se razvija, stičući postepeno ugled, poštovanje i ljubav šireg kruga srpskog življa u zemlji i inostranstvu, od onih najprostojih žitelja pa do onih najobrazovanijih, u svom usponu uspelo je sebi obezbediti jednog važnog pokrovitelja – nikog drugog do Njeno Kraljevsko Visočanstvo Kraljicu Mariju od Jugoslavije. Upravo je kraljica Marija bila ta koja je svim srcem pomagala sestre kako moralnom podrškom tako i finansijski. Ona je bila počasna i doživotna predsednica Kola, koja je tradicionalno bila i pokrovitelj dobrotvornog godišnjeg bala. Naboj ljubavi i naklonosti prema kraljici je bio toliko snažan da ju je srpski narod nakon ubistva kralja Aleksandra doživljavao kao majku oslavljavajući je kao „Kraljica majka”. I nakon ukidanja Kola, sestre su nastavile da rade i sarađuju sa kraljicom Marijom, počevši od njenog izgnanstva u Londonu pa sve do momenta njenog upokojenja. Godine 1945. kraljica Marija je odlikovala Kolo srpskih sestara parohije Svetog Vaznesenja Hristovog iz Jangvuda, Pensilvanija, Nagradom za požrtvovni rad, uporedivši ga sa Kosovkom devojkom. I danas jedan broj Kola srpskih sestara nosi naziv „Kraljica majka Marija”.
Bogu hvala, mnoga naša Kola srpskih sestara kolektivno i indivudalno nastavljaju ovu blagoslovenu i plemenitu filantropsku tradiciju, pomažući dobrotvornu organizaciju „Lajflajn”, koja se nalazi pod pokroviteljstvom Njenog Kraljevskog Visočanstva Princeze Katarine kako u Sjedinjenim Državama tako i širom dijaspore. Pored toga, Savez kola srpskih sestara odgovorno izvršava svoje redovne obaveze organizujući i vodeći program dečjeg letovališta Svetog Save u manastirskom imanju Presvete Bogorodice u Šejdlendu, Pensilvanija, i pruža preko potrebnu humanitarnu pomoć lokalnim zajednicama, kao i Eparhiji i lokalnim parohijama.
Prvo Kolo srpskih sestara u Sjedinjenim Američkim Državama organizovao je Milan Mrvičin u srpskoj pravoslavnoj crkvi Svetog Đorđa u Sinsinatiju, Ohajo, koji je sa suprugom Darinkom u Ameriku došao iz Kikinde. Počašćena od strane države Ohajo 1911. godine, Darinka Mrvičin je 1912. godine izabrana za prvu predsednicu Kola. Sestre su za svoju krsnu slavu izabrale Roždestvo Presvete Bogorodice – Malu Gospojinu, po kome su i nazvale svoje Kolo. Nakon Sinsinatija, osnovan je Savez kola srpskih sestara u Americi i Kanadi 1945. godine, od strane osnivača i prve predsednice Nade Rašković iz Čikaga.
Nakon nasilnog ukidanja Kola srpskih sestara 1946. godine, padom komunizma i vaspostavljanjem demokratije u slobodnoj Srbiji koja nastavlja da se razvija, Kolo srpskih sestara je pod okriljem lokalnih eparhija Srpske Pravoslavne Crkve 1990. godine obnovljeno. Sto dvadeset godina od osnivanja Kola srpskih sestara obeleženo je 18. maja 2023. godine svečanom akademijom u Ruskom centru za nauku i kulturu u Beogradu pod nazivom „Na putu milosrđa” u prisustvu Njegove Svetosti Patrijarha srpskog g. Porfirija i Njihovih Kraljevskih Visočanstva Prestolonaslednika Aleksandra i Princeze Katarine, brojnih arhijereja, uključujući Našu smernost, kao i drugih istaknutih zvanica.
Mnogaja ljeta našim dragim i vrednim sestrama!
Episkop istočnoamerički Irinej
