Foto: arhiva Muzeja Vuk i Dositej
Jevrem, najmlađi brat kneza Miloša Obrenovića, jedna je od najzanimljivijih ličnosti na političkoj i kulturnoj sceni Srbije onog vremena. U vreme priprema za Drugi ustanak, s proleća 1815. godine, Jevrema su, kao dobavljača ratnog materijala iz Austrije, koji je s krdom goveda stigao do Save, kod ostružničke skele zarobili Turci i sproveli u Beograd. Prvo je bačen u tamnicu pod Zindan-kapijom, a potom, u teškim okovima prebačen je u kulu Nebojšu gde je ,,pritisnut nekakvom vratnicom” koja ga je načinila trajnim invalidom proveo više od šest meseci.
Za kneza Miloša on je bio oslonac i čovek koji u najvišoj meri pokazuje ,,revnost i priverženost k preljubeznomu otečestvu našemu”. Zato je već 1816. godine Jevrem postavljen za obor-kneza (upravitelja) Šabačke nahije, oktobra 1819. godine poverena mu je i Valjevska, a marta 1820. godine i Sokolska nahija. Sa svojom suprugom, velikom gospođom Tomanijom, živeo je u konaku po „evropejskim“ nazorima i manirima. Tu se slušao prvi klavir u Srbiji, nosila su se građanska odela i haljine, ručavalo se bečkim priborom za jelo, spavalo na austrijskim krevetima, a celo zdanje bilo je opremljeno za ono doba najsavremenijim nameštajem. Govorilo se da „od njegovog dolaska, sve što se moglo nazvati novinom u Srbiji, njegovom zaslugom prvo je dolazilo ili nastajalo u Šapcu.“ Čak je i Vuk Karadžić u Beču čuo da se ,,Šabac na Bajiru načinio da ti ima oko šta gledati!”
Jevrem Obrenović je potom, 20. novembra 1831. godine, postavljen za gubernatora varoši i nahije beogradske. Knez Miloš je naglasio da se pod Jevremovu komandu stavljaju svi ,,činovnici, Kapetani i proči ovima odani služitelji” Beograda ,,i sve u beogradskom okružiju naodeće se političeske, policajne i ekonomičeske vlasti”. U svom domu Jevrem okuplja književnike, širi svoju privatnu biblioteku, ogromnim prilogom pomaže da se 1832. osnuje Narodna biblioteka u Beogradu (danas Narodna biblioteka Srbije). Kao pretplatnik pomaže izdavanje mnogih knjiga, povećava kolekciju slika, čini poklone u novcu mladim ljudima koji se školuju u inostranstvu, a oni mu se odužuju objavljivanjem pesama zahvalnica.
Nakon burnih godina ispunjenih različitim političkim delanjima, 1842. godine Jevrem beži iz Srbije, da se u nju nikada ne vrati. U izgnanstvu je poživeo još četrnaest godina. Najviše vremena proveo je na kupljenom imanju u Manasiji, u Vlaškoj, gde je i umro 21. septembra 1856. godine. Sahranjen je u crkvi koju je sam podigao. Nijedne ondašnje beogradske novine nisu objavile vest o njegovoj smrti. Tekst preuzet sa stranice Muzej Vuka i Dositelja u Beogradu.
