Vukovo delo je nemerljivo u srpskoj kulturi. Do njegove pojave ogromno blago srpskog jezika, usmeno narodno stvaralaštvo, bilo je jedva poznato. On ga je otkrio i učinio pristupačnim čime je steklo svetsku slavu. Svome narodu dao je dve osnovne knjige bez kojih nijedan jezik ne bi mogao biti: rečnik i gramatiku! Srpskoj kulturi dao je novo, pojednostavljeno pismo i nov književni jezik. U svojim delima opisao je narodni život i običaje, prikazao je burnu istoriju svoga vremena i od svojih, kako je govorio „književnih poslova”, načinio svojevrsnu enciklopediju srpskog narodnog života i njegove kulture. Izložen brojnim kritikama pa i neprijateljstvima, tokom dugih godina svoga rada pokazao je ogromnu ličnu hrabrost i izdržljivost, što je prenosio i na svoje malobrojne prijatelje i pristalice, hrabreći ih da izdrže u ime generacija koje dolaze.
Vukovo književno delo je najsvestranija i najpotpunija povesnica srpskog naroda, njegovog jezika, istorije, običaja, verovanja i celokupnog narodnog života. Iz oblasti jezika i književnosti to su: „Srpske narodne pjesme” (1823, 1824, 1833, 1841, 1845, 1846, 1862, posle njegove smrti udovica Ana objavila je još dve zbirke – 1865, 1866); „Srpske narodne pripovijetke”, „Srpske narodne poslovice i druge različne kao i one u običaj uzete riječi” (1836, 1849); prevod „Novog zavjeta” (1847); „Srpska gramatika” (1814, 1818, na nemačkom 1824); „Srpski rječnik”, sa prevodom na nemački i latinski (1818, 1852); „Prvi srpski bukvar” (1827); iz istorije i etnologije: „Žitije Ajduk-Veljka Petrovića” (1826); „Miloš Obrenović” (1828); „Srpska revolucija”, na nemačkom, zajedno sa znamenitim nemačkim istoričarem Leopoldom Rankeom (1829); „Druga godina srpskog vojevanja na daije” (1834); „Praviteljstvujušči sovjet serbski” (1860); „Danica” (1826, 1827, 1828, 1839); „Crna Gora i Crnogorci” (1837, na nemačkom); „Kovčežić za istoriju jezika i običaje Srba sva tri zakona” (1849); „Život i običaji naroda srpskog” (objavljeno posthumno, 1867) i mnogi drugi jezički, gramatički i polemički spisi…
Revolucionar, Vuk je bio okrenut budućnosti: s pravom je verovao u omladinu i pravedni sud istorije. Bio je ne samo središna ličnost srpske kulture i književnosti u XIX veku nego i jedan od najvećih pisaca i kulturnih poslenika sveukupne srpske književnosti. On je, kako piše Jovan Skerlić, „…sam izvršio nekoliko velikih poslova, od kojih bi svaki za se bio dovoljan za život drugog čoveka…” (Lj. Čubrić, Vuk S. Karadžić, Život i delo, 2004)
Foto: Nepoznati autor, Vuk Karadžić (detalj), oko 1850. godine. Ovaj izuzetni Vukov portret izložen je na stalnoj postavci našeg Muzeja.
Izvor: Muzej Vuka i Dositeja
