U Konaku kneginje Ljubice u Beogradu do 29. januara posetioca se nudi mogućnost da pogledaju Beogradsko četvorojevanđelje, prvu knjigu, štampanu u glavnom gradu Srbije, 4. avgusta 1552. godine. Preko „Touch screen”-a moguće je prelistati knjigu, koja se inače čuva u svom fondu Muzeja grada Beograda.
Izloženo je jedno (od četrdesetak) najbolje očuvanih primera Beogradskog četvorojevanđelja sa 211 listova. Izloženi primerak štampan je na papiru, u folio formatu, krupnim ćiriličnim slovima, na srpskoslovenskom književnom jeziku. Ukoričen je u kožni povez sa metalnim kopčama, a korice su urađene u zlatotisku.
Sa Beogradskim četvorojevanđeljem otpočelo je štampanje knjiga u Beogradu, koje je nastavljeno tek po obnavljanju srpske državnosti u 19. veku, u Kneževini Srbiji 1831. godine, za vreme vladavine Kneza Miloša. Beograd je bio jedini grad na Balkanskom poluostrvu, koji je u 16. veku imao štampariju za knjige na srpskoslovenskom jeziku.
Ovo je divna prilika da deo srpskog rasejanja koji se preko praznika nalazi u Srbiji pogleda i doživi ovo delo, koje se smatra najznačajnijom hrišćanskom knjigom, u kojoj su ispričani život, učenja i dela Isusa Hrista, kao i njegovo stradanje i vaskrsenje.
Prema rečima Vladimira Tomića, istoričara i kustosa koje je preneo Tanjug, kada je štampana prva knjiga u Beogradu, sredinom XVI veka, grad se već više od tri decenije nalazio u sastavu Osmanskog carstva, pod vladavinom sultana Sulejmana II Veličanstvenog, koji je Beograd osvojio 29. avgusta 1521.
„U ovom periodu turske vladavine, Beograd postaje jedan od najprometnijih gradova evropskog dela Osmanskog carstva u kome se preplitalo nekoliko glavnih kopnenih i rečnih puteva. Pored domaćih Srba, doseljenika iz Bosne i Hercegovine, Dubrovčana, Turaka, Grka, Jevreja, Jermena i Mađara, koji su tada, pored Osmanlija, sačinjavali njegovo stalno stanovništvo, u Beograd su sa svojom robom dolazili i Arapi, Persijanci, Tatari, kao i mnogi drugi trgovci sa istoka. Grad je naglo menjao svoj izgled, dobijajući odlike naselja orijentalnog tipa“, rekao je Tomić.
U vreme štampanja knjige Osmansko carstvo je bilo najjača sila na svetu koje se prostiralo od srednje Evrope do Indijskog okeana na tri kontinenta. „Reč je o carstvu koje je želelo da pokori celu Evropu. U Beogradu su planirali napad na Beč. Dogodilo se da u muslimanko-islamskom carstvu u Beogradu bude štampana hrišćanska bogoslužbena knjiga, a da u sve to bude uključen rimokatolik, Dubrovčanin Trojan Gundulić. Veoma jednostavna priča za Beograd 1552. godine. Naravno takva knjiga nije mogla da bude štampana u Beogradu, a da ne bude posvećena sultanu“, kaže Tomić.
„Beogradsko četvorojevađelje“ je počeo da štampa knez Radiša Dmitrović koji je osnovao prvu beogradsku štampariju.
Tomić naglašava da istorija ne zna mnogo o Dmitroviću osim da je poreklom bio iz Hercegovine i da je hteo iza sebe da ostavi zadužbinu.
„Za razliku od ostalih Knezova koji su iza sebe ostavljali crkve i manastire, Dmitrović je želeo da odštampa bogoslužbenu knjigu. U sred štampanja „Beogradskog četvorojevanđelja“ Dmitrović je preminuo i njegov posao je preuzeo Trojan Gundulić, berberin tog doba, koji je između ostalog bio i hirurg. Bio je Dubrovčanin u Beogradu što je veoma očekivano za Beograd u 16. veku. Dubrovčani su imali svoju koloniju koja se nalazila u današnjoj Dubrovačkoj ulici koja se često nazivala i Hrišćanskom čaršijom. Dubrovčani su bili najznačajniji trgovci tog vremena, a jedan od tih trgovaca bio je Trojan Gundulić koji je štampanjem Jevanđelja želeo da zaradi novac“, kazao je Tomić a preneo Tanjug.
Kustos izložbe naglašava da je štamparija u Beogradu gde je štampano jevanđelje bila prva svetovna štamparija u Srbiji. „Do tog momenta knjige su štampane u Rujnu, Gračanici, Mileševi i Mrkšinoj crkvi Pored njih, osnovane su i dve štamparije u gradovima, u svetovnim sredinama, u Beogradu 1552. godine i Skadru 1563. Godine“, istakao je Tomić.
