Jedino grčko vojničko groblje u Srbiji iz vremena Prvog svetskog rata nalazi se na brdu Metljavica kod Pirota. Na groblju je sahranjeno 358 grčkih vojnika i oficira koji su krajem 1918. i početkom 1919. godine stradali u jakoj zimi. Njihovi posmrtni ostaci bili su razbacani po okolini Pirota do 1923. godine, kada je srpska snaha Grkinja, Ekatarina Levandis Stanković, koja je bila udata za srpskog vojnika iz Pirota, sakupila uz pomoć meštana njihove posmrtne ostatke i smestila ih u grobnice. Najveći broj stradalih Grka koji su sahranjeni na Metljavici bili su iz Patrasa na Peloponezu.
Grčko vojničko groblje se nalazi odmah pored srpskog vojničkog groblja. Površina groblja je oko 500 metara kvadratnih. Mermerni spomenik je širine od oko 1,5 metar a visina 10 metara. Na vrhu spomenika se nalazi veliko slovo T sa kamenim reljefom. Tu se nalaze i stihovi: „Za borbu i dobro za koje ste pali, Srpska zemlja postala vam je mati. Srbina i Grka pobratimljuje jedna lovorova grana koja se od vaše krvi hrani i nikada ne vene”.
Istorijat
Posle mira 1918. godine, cela Jugoslovenska divizija i delovi Timočke divizije su bili na prostoru same granice kod Carevog Sela. Saveznička Vrhovna komanda je imala sedam grčkih divizija kao rezervu savezničke Vrhovne komande, za posedovanje bugarske teritorije upućena je grčka 3. divizija sa Peloponeza. Kako je tadašnji Caribrod odnosno Dimitrovgrad danas, bio pod Bugarima, Grci su odsedali u Pirotu. Nenaviknuti na oštru klimu i hladnu zimu, 1918. i 1919. 318 vojnika, podoficira i oficira je izgubilo živote u ovoj okolini. Prikupljene su kosti stradalnika sa groblja iz sela u kojima su bili raspoređeni: Izvor, Gnjilan, Suvodol. Ekaterina je uz pomoć njenog muža – Petra Stankovića i Piroćanaca sakupila kosti iz svih pirotskih krajeva i sahranjeni su na brdu Metiljavica.
Foto: Vikipedija
Septembra 1924. godine je priređen pomen na stradale uz prisustvo grčkih i jugoslovenskih vojnih i civilnih vlasti. Odbor pirotske opštine je doneo odluku da ovo groblje ustupi u potpunu svojinu grčke države. 1988. godine na sedamdesetogodišnjicu proboja solunskog fronta, na Metiljavici je održana komemorativna svečanost pored srpskog i grčkog vojničkog groblja. Na grobove grčkih vojnika je vence položio tadašnji brigadni general i vojni ataše u Beogradu, Epiminondas Galinakis.
Posle Ekaterine smrti, staralac groblja postaje Radmila Surlandžis. Na ovoj svečanosti je Galinakis dao Radmili pozlaćenu spomen-ploču na crnom mermeru, dar grčke vlade za njen plemeniti rad. Kasnije se o groblju staraju njeni sinovi Jovan, Teofan i Zoran Surlandžis posle njene smrti.
Izvor Vikipedija
