U sali Ivo Andrić na Međunarodnom beogradskom sajmu knjiga promovisano je fototipsko izdanje Minhenskog (Srpskog) psaltira. Pozdravnom rečju obratio se patrijarh srpski Porfirije, dok su o knjizi govorili episkop diseldorfski i nemački Grigorije, dr Zoran Rakić, istoričar umetnosti, dr Zoran Nedeljković, direktor Patrijaršijske biblioteke i mr Danijela Jelić, filolog.
„Velelepno fototipsko izdanje Srpskog, kako ga Nemci zovu, ili Minhenskog, kako ga mi Srbi zovemo, psaltira bez ikakve sumnje spada u najvažnije srpske umetničke spomenike sa kraja 14. veka. Kao i mnoge vredne knjige i ovaj Psaltir je imao veoma burnu istoriju. Krajem 17. veka spletom raznih okolnosti ovaj neprocenljive vrednosti umetnički spomenik dobio je svoj novi dom u Nemačkoj gde se i dan danas čuva u Minhenskoj državnoj biblioteci. Nažalost, jedino fototipsko izdanje koje smo mi imali u Srbiji izgorelo je u Narodnoj biblioteci za vreme bombardovanja Beograda u Drugom svetskom ratu. Danas, hvala Bogu, trudom vladike Grigorija i grupe vrsnih stručnjaka, koje je on okupio, ova vredna i važna knjiga ponovo je ugledala svetlost dana u svom fototipskom izdanju”, istakao je patrijarh Porfirije.
On je dodao „su naši preci u Srednjem veku pored Jevanđelja kao najsvetije knjige najčešće ilustrovali i prepisivali upravo Knjigu psalama, tj. Psaltir. U veoma bogatoj istoriji srpske rukopisne književnosti Srednjeg veka, u kome se posebno izdvajaju Mirosavljevo Jevanđelje, najlepši i najstariji sačuvani srpski ilustrovani ćirilični rukopis sa kraja 12. veka, njegov vrsnik takođe sa kraja 12. veka, Vukanovo Jevanđelje, kao i Krmčija i Novokanon Svetog Save, ispisane su najlepše stranice naše duhovnosti i književnosti. Upravo ti umetnički spomenici su najbolja slika onoga što je predstavljalo i što jeste nemanjićko nasleđe, onoga što nas je konstituisalo kao narod kulture i kao čitalački narod, a konstituisala nas je, na prvom mestu, pravoslavna vera”.
Foto: Eparhija nemačka
Govoreći o Svetom Savi i Svetom Simeonu kao prvom poznatom srpskom piscu i njegovom ocu, prvom književnom liku, istovremeno utemeljiteljima naše crkve patrijarh je govorio o Svetom despotu Stefanu Lazareviću, za vreme čije vladavine se dešava preporod u srpskoj duhovnosti i u srpskoj književnosti.
„Njegova vladarska epoha predstavlja poslednju blistavu epohu u istoriji i kulturi srednjovekovne Srbije. Njegova književna dela, među kojima je svakako najpoznatije Slovo ljubve, čine ga jednim od najvećih srpskih književnika u Srednjem veku. Iz takve duhovne biblioteke u naše ruke i u naša srca blagodareći, kako što već rekosmo, episkopu Grigoriju i grupi stručnjaka koje je on okupio, stiže nam Minhenski (Srpski) psaltir, koji zaista pripada uskom krugu najreprezentativnijih primeraka srpske rukopisne baštine i najvažnijih srpskih umetničkih spomenika sa kraja 14. stoleća. 148 bogato izrađenih minijatura nastalih svakako pod vizantijskim uticajem prenose stilske odlike moravske škole živopisa, a lepota srpskoslovenskog jezika ravna je iluminacijama. Večerašnje predstavljanja na Beogradskom sajmu knjiga predstavlja simboličan povratak Srpskog psaltira u srpsku zemlju, zemlju svog porekla”, dodao je patrijarh Porfirije.
O zanosnom i raskošnom slikarskom ukrasu Psaltira, kao i o drugim umetničkim elementima u knjizi, govorio je prof. dr Zoran Rakić. Mr Danijela Jelić je podsetila na istorijat Psaltira, za koji je kazala da sažima sudbinu mnogih drugih rukopisnih knjiga koje su poput njega odlazile iz domovine i završavale na raznim mestima. Po njenom mišljenu istorijat Srpskog psaltira dostojan je jedne ekranizacije. „Prelazio je iz ruke u ruku, iz manastira u manastir. U dva navrata je bio gotovo na korak od toga da bude uništen; prvi put kada ga je pronašao patrijarh Pajsije, a drugi put tokom Drugog svetskog rata tokom bombardovanja Minhena. Psaltir se tada nalazio u zgradi koja je bila pogođena savezničkim bombama. Bomba je pala u susednu prostoriju, a ne u onu u kojoj se nalazio Psaltir. Izgleda da je bila Božja promisao da se on očuva i da stigne do našeg vremena”.
Dr Zoran Nedeljković je predstavio stručni tim koji je radio na izradi fotoptiskog izdanja: „Posebnu zaslugu za to što ovo izdanje Psaltira baš ovako izgleda imaju Veljko Topalović i Aleksandar Popović, koji su stručnim radom i prefinjenim osećajem za meru učinili da dobijemo upravo ovakav rezultat. Štamparija, koja je izvela ovaj veoma zahtevni podvig, je Iks-tema iz Beograda. Izuzetan je rad knjigovesca Aleksandra Ćeklića. Takođe, vredan i važan je rad Zvonimira Ratkovića. Sa đakonom Pavlom Aničićem iz Eparhije diseldorfske i nemačke smo lepo sarađivali, lako se dogovarali i zaista zahvaljujući i njemu i svima ostalima uspeli samo da dođemo do odličnog rezultata. Ono što je dalo ključni doprinos u realizaciji projekta svakako jeste odluka njegovog preosveštenstva episkopa Grigorija da obnovi ideju o izradi faksimila Srpskog psaltira i da pokrene rad na njegovoj izradi”.
Episkop diseldorfski i nemački Grigorije je rekao da se „ipak dogodilo to čudo umnožavanja ljubavi. Lepota je spasila ovu knjigu, a ta lepota će spasiti ovaj svet. Ja bih se usudio reći da će takve stvari spasiti i naš narod. Sa ovakvim stvarima treba da izlazimo pred svet, sa najljepšim, sa plodovima naše dugovekovne teške istorije, ali i slavne kulture. Sad imajući pred očima tu lepotu umnožavamo je i delimo i gledaćemo da je pokažemo i drugim ljudima. Prvi primerak fototipskog izdanja Minhenskog (Srpskog) psaltira biće svečano uručen patrijarhu srpskom Porfiriju. Tako vraćamo Psaltir njegovoj kolevci, njegovoj majci crkvi – u ruke našeg patrijarha”.
Fototipsko izdanje Minhenskog (Srpskog) psaltira tokom održavanja Beogradskog sajma knjiga biće izloženo na štandu Srpske pravoslavne crkve.
