Na današnji dan umro Branko Radičević

Čuveni srpski pesnik autor divnih stihova Đački rastanak i Kad mlidija’umreti Branko Radičević umro je na današnji dan (1. jula) 1853. u Beču. Uz Đuru Daničića bio je najodaniji sledbenik Vukove reforme pravopisa srpskog jezika i uvođenja narodnog jezika u književnost. Napisao je svega pedeset četiri lirske i sedam epskih pesama, dva odlomka epskih pesama, dvadeset osam pisama i jedan odgovor na kritiku. Pored Jovana Jovanovića Zmaja i Laze Kostića bio najznačajniji pesnik srpskog romantizma. Rođen je u Slavonskom Brodu 28. marta 1824. u porodici Todora i Ruže Radičević, kćerke bogatog vukovarskog trgovca Janka Mihajlovića. Pošto je rođen dan uoči svetog Aleksija, po njemu je i dobio ime kada je kršten sutradan. Pred objavljivanje svoje prve knjige, svoje ime će promeniti u Branko. Njegov otac Todor je bio činovnik, ali se takođe bavio i književnošću. Porodica mu se 1830. preselila u Zemun, gde je Branko završio pet razreda srpske (1830—1832) i nemačke (1832—1835) osnovne škole. U gimnaziju u Sremskim Karlovcima se upisao 1836. Sremski Karlovci i obližnje Stražilovo su imali velik uticaj na Brankova kasnija dela, od kojih su najpoznatija Đački rastanak, u kojoj izražava svoju želju da tu bude i sahranjen. Nakon završenih šest razreda u Sremskim Karlovcima, sedmi i osmi razred je završio u Temišvaru, gde mu je otac bio premešten 1841. godine. Godine 1843. Branko Radičević je upisao studije prava u Beču, ali nakon tri godine studija odustaje od fakulteta. Staro prijateljstvo porodice Radičević saVukom Karadžićem bila je Branku najbolja preporuka za stupanje u krug Vukovih saradnika i prijatelja. Radičević je bio sledbenik ideja Vuka Karadžića. Svoju zbirku pod nazivom „Pesme“ napisao je na narodnom jeziku. Pisao je ljubavne i rodoljubive pesme. Kada se razboleo, počeo je da piše tužne pesme (elegije). Zbog revolucije koja je zahvatila Habzburšku monarhiju, napustio je Beč i živeo je po raznim mestima u Sremu. Slava koju su mu donele prve pesme bila je velika i u Kneževini Srbiji, u koju je nekoliko puta dolazio. U strahu da njegovo prisustvo ne izazove nemire među velikoškolskom omladinom, vlasti su ga proterale iz Beograda. U to vreme Branko je počeo da oboljeva od tuberkuloze.

Vrativši se u Beč 1849. upisao je studije medicine, ali je nastavio da se bavi književnošću i godine 1851. je objavio još jednu zbirku pesama. Preminuo je 1. jula 1853. u bečkoj bolnici na rukama Vukove žene Ane. Vukova ćerka Vilhelmina Mina Vukomanović Karadžić, napisala je  zapis o smrti Branka Radičevića

„Brankovo vrijeme bješe isteklo. Jednoga dana, bješe to poslije podne, sjeđaše moja majka kao obično uz Branka. Toga dana bješe neobično uzbuđen i nježno držaše obje njezine ruke u svojima. Tako su dugo sjedili i razgovarali. Kad majka pođe, te se na vratima osvrnu da ga još jednom pozdravi, ali Branko s bolnijem izrazom sklopio ruke nad glavom. Poplašena vikne nudilje, pritrči Branku, diže ga u naručje, ali sjen samrtnijeh krila bješe već pao na lice Brankovo. Još jedanput zahvalno pogleda, još se jedanput umorno osmijehne pa onda se naže a ono divno srce, što je toliko osjećalo, toliko se nadalo, toliko htjelo, presta kucati! Meni dopade taj tužan glas u tuđini. Kad se vratih, bješe Branko već davno sahranjen.

Otac Brankov došao je tek u mrklu jesen te digao onaj skromni spomenik što i danas kazuje mjesto gdje počiva zemaljska odjeća one božanske duše… Mati moja i ja njegovasmo dugo grob Brankov — sve dok ja ne odoh iz Beča — a i sada ga ne prolazim, kad god odem da zahvalnom suzom orosim grob očin… Ne znam samo gdje su ona dva krasna bora sa Brankova groba. Kad bjehu ukraj njega, njihaše se kao da svojim šuštanjem pjevaju divne Brankove pjesme. Sada ih nema, a oko gola kamena razbija se vjetar, pa ujanjem svojim kao da nas opominje: sjetite se svoga pjesnika, on je bolje zaslužio…“

Brankov otac Todor posthumno je objavio zbirku pesma 1862. Srpska omladina je ispunila pesnikovu želju i godine 1883. prenela je njegove ostatke iz Beča u Stražilovo – brdo na Fruškoj Gori na čijem vrhu se nalazi Brankov spomenik. Po Branku Radičeviću nazvane su mnoge škole širom Srbije, a po njemu se zovu i trgovi u Sremskim Karlovcima i Zemunu.